Nếu có một quốc gia khiến thế giới phải tò mò về cách họ đạt được sự bình yên, công bằng và chất lượng sống cao, thì đó chính là Thụy Điển. Nằm ở Bắc Âu, cùng với Đan Mạch, Na Uy và Phần Lan, Thụy Điển thường xuyên đứng trong nhóm những quốc gia hạnh phúc, bình đẳng và phát triển bền vững hàng đầu thế giới. Nhưng khác với Đan Mạch nổi tiếng với triết lý Hygge, Thụy Điển lại sở hữu một khái niệm đặc trưng mang tên Lagom – bí mật của sự cân bằng và “vừa đủ”.
Lagom là gì?
Từ “Lagom” trong tiếng Thụy Điển có thể dịch một cách đơn giản là “just the right amount” – vừa đủ, không quá nhiều, không quá ít. Đây không phải là một khái niệm dễ nắm bắt, bởi nó vượt qua phạm vi của một từ ngữ. Lagom vừa là lối sống, vừa là cách suy nghĩ, vừa là chuẩn mực xã hội. Nó dạy con người biết bằng lòng với sự điều độ, biết tiết chế và hướng đến sự cân bằng trong mọi khía cạnh.
Một câu ngạn ngữ phổ biến ở Thụy Điển là: “Lagom är bäst” – “Vừa đủ là tốt nhất.” Với người Thụy Điển, điều đó có nghĩa là hạnh phúc không đến từ sự dư thừa hay sự cực đoan, mà từ việc tìm thấy điểm cân bằng giữa hai thái cực. Lagom không cổ vũ sự tối thiểu khắc khổ, cũng không khuyến khích xa hoa phô trương, mà nhấn mạnh đến sự hài hòa.
Về cách đọc, Lagom được phát âm gần giống “lah-gom” (IPA: [ˈlɑ̂ːɡɔm]). Âm “La” kéo dài, tròn miệng, nghe hơi giống “laa” trong tiếng Việt; còn “gom” phát âm nhẹ, âm “o” ngắn và mờ, không nhấn mạnh. Người Thụy Điển phát âm rất tự nhiên, trôi chảy, không tách rời hai âm tiết. Vì vậy, khi nói “Lagom”, hãy cố gắng đọc thành một nhịp mềm mại, không ngắt quãng, để cảm nhận được sự hài hòa vốn có của từ này.
Nguồn gốc lịch sử của Lagom
Nhiều học giả cho rằng khái niệm Lagom bắt nguồn từ thời Viking. Khi các chiến binh Viking ngồi quây quần uống rượu mật ong từ một sừng rỗng, họ phải chuyền tay nhau và chỉ uống “vừa đủ” để người kế tiếp cũng có phần. Tinh thần chia sẻ và tiết chế ấy đã dần trở thành một chuẩn mực xã hội. Theo thời gian, nó ăn sâu vào văn hóa Thụy Điển, nơi công bằng và bình đẳng luôn được đề cao.
Trong thế kỷ XX, khi Thụy Điển phát triển mạnh mẽ thành một nhà nước phúc lợi, Lagom càng trở nên rõ rệt. Chính sách xã hội hướng đến sự công bằng, không để ai quá giàu cũng không để ai quá nghèo, phản ánh đúng tinh thần Lagom. Thậm chí, nhiều nhà nghiên cứu coi Lagom là “xương sống” của mô hình xã hội Thụy Điển.
Lagom trong đời sống hàng ngày
Điều thú vị là Lagom hiện diện ở khắp nơi trong đời sống. Nó thể hiện trong thói quen ăn uống – không ăn quá no, cũng không để bụng đói. Nó hiện diện trong cách ứng xử – không nói quá nhiều, nhưng cũng không giữ im lặng một cách cực đoan. Trong công việc, Lagom nghĩa là làm việc chăm chỉ nhưng không để bản thân kiệt sức, luôn giữ cân bằng với đời sống cá nhân.
Người Thụy Điển thường sống trong những ngôi nhà vừa phải, với đồ nội thất tiện dụng, không thừa thãi. Họ mua sắm có ý thức, tránh lãng phí. Khi nói chuyện, họ không khoe khoang cũng không khiêm nhường quá mức – mà giữ thái độ trung dung. Ở Thụy Điển, việc khoe xe sang hay hàng hiệu xa xỉ không được đánh giá cao, bởi xã hội đề cao sự bình đẳng và tinh thần Lagom.
Lagom và mô hình xã hội Thụy Điển
Thụy Điển nổi tiếng với hệ thống phúc lợi toàn diện: giáo dục miễn phí, y tế công chất lượng cao, chế độ nghỉ phép hào phóng, và đặc biệt là chính sách nghỉ thai sản cho cả cha và mẹ. Đây không phải ngẫu nhiên, mà phản ánh triết lý Lagom trong quản trị quốc gia. Nhà nước đảm bảo mọi công dân đều có “vừa đủ” để sống hạnh phúc, không để ai bị bỏ lại phía sau, đồng thời không khuyến khích sự tích tụ tài sản quá mức vào tay một số ít.
Tư tưởng Lagom còn thể hiện rõ trong văn hóa làm việc. Người Thụy Điển coi trọng “work-life balance” – cân bằng giữa công việc và cuộc sống. Họ làm việc hiệu quả, nhưng sau giờ làm, họ dành thời gian cho gia đình, thể thao hoặc thiên nhiên. Một ngày làm việc thường kết thúc sớm hơn so với nhiều quốc gia khác, và giờ nghỉ giải lao fika – thời gian uống cà phê và trò chuyện cùng đồng nghiệp – được coi như một phần quan trọng của văn hóa doanh nghiệp.
Lagom trong thiết kế và thẩm mỹ
Thế giới biết đến Thụy Điển không chỉ qua thương hiệu xe Volvo hay hãng thời trang H&M, mà còn qua thiết kế nội thất mang đậm tinh thần Lagom. Phong cách Scandinavian nổi tiếng với sự tối giản, công năng và thẩm mỹ hài hòa. Đồ nội thất IKEA chính là ví dụ tiêu biểu: đẹp nhưng đơn giản, dễ lắp ráp, giá cả vừa phải, phục vụ đúng nhu cầu mà không xa xỉ.
Một căn nhà kiểu Thụy Điển thường sử dụng gam màu trung tính, ánh sáng tự nhiên, đồ gỗ mộc mạc và ít vật dụng thừa. Tất cả đều phản ánh triết lý “ít nhưng vừa đủ”. Không gian ấy tạo cảm giác thư giãn, thoải mái và gắn bó – đúng như tinh thần Lagom.
Lagom và môi trường
Một trong những lý do khiến Lagom được chú ý trong thời đại hiện nay là vì nó gắn liền với tính bền vững. Người Thụy Điển nổi tiếng ý thức cao về môi trường. Họ tái chế rác thải, tiết kiệm năng lượng, sử dụng phương tiện công cộng và xe đạp. Tất cả những hành vi ấy đều xuất phát từ tư duy “vừa đủ” – không tiêu thụ quá mức, không lãng phí tài nguyên.
Theo số liệu, hơn 99% rác thải sinh hoạt ở Thụy Điển được tái chế hoặc tái sử dụng để sản xuất năng lượng. Quốc gia này cũng là một trong những nước đi đầu về năng lượng tái tạo và chính sách chống biến đổi khí hậu. Tinh thần Lagom không chỉ giúp người Thụy Điển sống hạnh phúc, mà còn giúp họ bảo vệ hành tinh.
So sánh Lagom với Hygge và Ikigai
Nhiều người thường so sánh Lagom với Hygge của Đan Mạch hay Ikigai của Nhật Bản. Tuy đều là triết lý sống mang tính bản địa, nhưng chúng có sự khác biệt. Hygge thiên về sự ấm áp, gắn kết và tận hưởng niềm vui nhỏ bé. Ikigai tập trung vào việc tìm kiếm “lý do để sống”, gắn với đam mê, sứ mệnh và nghề nghiệp. Lagom thì đơn giản và thực tế hơn: đó là sự cân bằng và vừa đủ trong mọi khía cạnh.
Nếu Hygge khiến mùa đông Bắc Âu trở nên ấm áp hơn, thì Lagom giúp xã hội Thụy Điển duy trì sự công bằng và bền vững. Nếu Ikigai mang tính triết học sâu xa, thì Lagom lại gắn chặt với thói quen hàng ngày.
Du khách trải nghiệm Lagom
Đến Thụy Điển, du khách có thể cảm nhận Lagom ở khắp nơi. Từ những quán cà phê nhỏ nơi người dân thong thả thưởng thức fika, đến những công viên xanh mát ở Stockholm, nơi người dân đi bộ, đạp xe và trò chuyện. Du khách cũng dễ dàng nhận thấy sự cân bằng trong nhịp sống: không quá vội vàng, không quá lười biếng.
Một nhà báo người Anh từng viết sau chuyến đi Stockholm: “Ở đây, tôi không thấy sự vội vã của New York hay sự phô trương của Paris. Tôi thấy một nhịp sống hài hòa, nơi mọi người làm việc chăm chỉ nhưng vẫn có thời gian cho bản thân. Có lẽ đó chính là Lagom.”
Khoa học và tâm lý của Lagom
Các nhà tâm lý học nhận định rằng lối sống Lagom giúp giảm căng thẳng và lo âu. Khi con người không chạy theo cực đoan – không làm việc quá sức, không tiêu thụ quá nhiều, không so sánh quá nhiều – họ dễ tìm thấy sự hài lòng. Lagom, về bản chất, là một hình thức cân bằng tinh thần.
Nhiều nghiên cứu còn chỉ ra rằng các xã hội có tư duy Lagom thường có mức độ tin tưởng cao giữa người với người, tỉ lệ tội phạm thấp và sức khoẻ cộng đồng tốt hơn. Thực tế, Thụy Điển luôn nằm trong nhóm các quốc gia có tuổi thọ trung bình cao, hệ thống y tế tốt và chất lượng giáo dục hàng đầu thế giới.
Lagom trong thời đại toàn cầu hoá
Trong một thế giới mà chủ nghĩa tiêu dùng và tốc độ phát triển kinh tế khiến con người ngày càng căng thẳng, Lagom trở thành một thông điệp toàn cầu. Nó nhắc nhở rằng hạnh phúc không đến từ sự dư thừa, mà từ sự cân bằng. Không ít người phương Tây đã bắt đầu áp dụng Lagom: mua sắm có chọn lọc, dành thời gian nghỉ ngơi, ưu tiên sức khoẻ tinh thần.
Thậm chí, các công ty quốc tế cũng quan tâm đến Lagom như một phương pháp quản lý nhân sự. Họ thiết kế văn phòng cân bằng giữa công việc và thư giãn, tạo ra văn hoá doanh nghiệp đề cao sự hài hòa thay vì cạnh tranh khốc liệt.
Kết luận: Lagom – bí mật của sự cân bằng
Lagom không phải một khái niệm dễ định nghĩa, nhưng lại là bí mật để hiểu về xã hội Thụy Điển. Từ thói quen hàng ngày đến chính sách quốc gia, từ thiết kế nội thất đến quản trị môi trường, tất cả đều phản ánh triết lý “vừa đủ”. Chính Lagom đã giúp Thụy Điển duy trì một xã hội công bằng, hạnh phúc và bền vững.
Trong một thế giới bất cân bằng, Lagom mang đến lời nhắc nhở quý giá: hạnh phúc không nằm ở việc có thật nhiều, mà ở chỗ có vừa đủ. Đó là một bài học không chỉ dành cho người Thụy Điển, mà cho tất cả chúng ta.
