Xuất thân nghèo khó – khởi đầu từ con số 0
Wang Chuanfu (Vương Truyền Phúc) sinh năm 1966 tại An Huy – một tỉnh nghèo ở miền Trung Trung Quốc. Ông mồ côi cha mẹ từ nhỏ, sống nhờ anh chị nuôi dưỡng. Hoàn cảnh khắc nghiệt ấy rèn luyện cho Wang một tính cách đặc biệt: tự lập, kiên nhẫn và kỷ luật.
Không giống nhiều doanh nhân khác có gia thế hay vốn liếng, Wang xuất phát chỉ với tri thức và khát vọng. Sau khi tốt nghiệp ngành hóa học tại Đại học Trung Nam, ông tiếp tục lấy bằng thạc sĩ tại Viện Khoa học Trung Quốc, chuyên về vật liệu pin và luyện kim phi sắt. Chính nền tảng khoa học này giúp Wang nhìn xa hơn một kỹ sư bình thường – ông thấy trước xu hướng năng lượng mới.
Năm 1995, ở tuổi 29, ông cùng chị họ Wang Xiaozhen thành lập BYD tại Thâm Quyến. Vốn liếng chỉ vỏn vẹn vài triệu NDT, nhân sự khoảng 20 người, văn phòng kiêm xưởng sản xuất đặt trong một căn hộ chung cư.
Tinh thần khởi nghiệp – “không gì là không thể”
Ngay từ đầu, Wang đã xác định BYD phải đi theo con đường khác biệt: tận dụng nhân công rẻ của Trung Quốc để cạnh tranh với công nghệ cao của Nhật Bản.
Ông không ngại xuất phát điểm nhỏ bé, thậm chí thủ công:
• Thay vì robot tự động, nhân viên BYD lắp ráp cell pin bằng tay.
• Thay vì dây chuyền đắt tiền, họ chế tạo dụng cụ từ vật liệu đơn giản.
• Thay vì phòng lab hiện đại, các kỹ sư trẻ làm việc trong điều kiện thiếu thốn nhưng nhiệt huyết.
Wang Chuanfu nổi tiếng khắt khe. Ông thường xuyên xuống xưởng, kiểm tra từng quy trình, chỉnh sửa chi tiết nhỏ nhất. Với nhân viên, ông vừa là thầy dạy, vừa là người thúc ép: “Chúng ta không có tiền, không có công nghệ, cái duy nhất chúng ta có là ý chí làm tốt hơn mỗi ngày”.
Triết lý “Học hỏi – Sao chép – Cải tiến”
Nếu phải chọn một công thức để mô tả cách Wang xây dựng BYD, đó chính là: Học hỏi – Sao chép – Cải tiến.
Học hỏi
Wang hiểu rằng Trung Quốc thời đó thua kém Nhật Bản hàng chục năm về pin. Thay vì cố sáng tạo từ đầu (rủi ro và tốn kém), ông khuyến khích đội ngũ quan sát, nghiên cứu, học hỏi:
• Mua pin Sanyo, Sony về tháo tung ra, ghi chép cấu trúc.
• Tìm hiểu quy trình sản xuất, vật liệu và cách kiểm soát chất lượng.
• Gửi kỹ sư sang Nhật tham gia các hội thảo, “nghe ngóng” công nghệ mới.
Đối với Wang, học hỏi không phải là sao chép mù quáng, mà là cách để thu hẹp khoảng cách trong thời gian ngắn nhất.
Sao chép
Khi đã hiểu nguyên lý, BYD bắt đầu sản xuất phiên bản tương tự – nhưng với phương thức Trung Quốc:
• Dùng lao động thủ công thay vì máy móc.
• Tìm vật liệu rẻ hơn trong nước thay vì nhập khẩu.
• Giữ nguyên cấu trúc sản phẩm nhưng cắt giảm tối đa chi phí.
Kết quả: pin BYD có chất lượng “đủ dùng”, nhưng giá rẻ hơn 30–40% so với Nhật. Đây chính là lợi thế khiến Nokia, Motorola đồng ý hợp tác với BYD để cung cấp pin cho hàng triệu chiếc điện thoại di động.
Cải tiến
Điều khác biệt của BYD so với nhiều công ty “copycat” khác là họ không dừng lại ở sao chép. Wang nhấn mạnh: “Sao chép là để sống sót, cải tiến mới là để vươn lên”.
Sau khi chiếm lĩnh thị trường, BYD dồn lợi nhuận vào R&D:
• Nâng tuổi thọ pin bằng cải tiến vật liệu điện cực.
• Chuyển từ NiCd sang NiMH rồi Lithium-ion.
• Xây dựng phòng thí nghiệm riêng, tuyển dụng hàng nghìn kỹ sư.
Chỉ sau chưa đầy 7 năm, BYD từ một xưởng nhỏ đã trở thành nhà sản xuất pin sạc lớn thứ hai thế giới (2002), chỉ sau Sanyo.
Tính cách Wang Chuanfu – sự kết hợp của kỹ sư và doanh nhân
Kỹ sư cẩn trọng
Wang nổi tiếng là người cực kỳ chú ý chi tiết. Nhân viên kể rằng ông có thể dành hàng giờ để phân tích một quy trình nhỏ, hoặc yêu cầu làm lại chỉ vì một sai lệch vài phần trăm. Điều này xuất phát từ tư duy của một nhà khoa học: chính xác và kiên trì.
Doanh nhân liều lĩnh
Tuy là kỹ sư, nhưng Wang không hề “ngại” mạo hiểm. Năm 2003, khi BYD mua Xi’an Qinchuan Automobile, nhiều người cho rằng ông điên rồ: từ pin sang ô tô là khoảng cách quá xa. Nhưng Wang nhìn thấy tương lai xe điện, và ông chấp nhận rủi ro để đặt BYD vào vị trí chiến lược.
Nhà lãnh đạo khắt khe nhưng truyền cảm hứng
Wang không theo phong cách hào nhoáng. Ông sống giản dị, thường mặc áo sơ mi đơn giản, làm việc 12–14 giờ mỗi ngày. Nhân viên mô tả ông vừa “khó tính”, vừa “thực tế”, nhưng chính sự tận tụy ấy khiến họ tin tưởng và cống hiến.
Triết lý “Tự chủ và tích hợp dọc”
Một trong những niềm tin sâu sắc nhất của Wang là: “Đừng phụ thuộc vào ai khác”. Ông quyết định BYD phải tự sản xuất càng nhiều linh kiện càng tốt, từ pin, động cơ, chip điều khiển, đến thân vỏ ô tô.
Triết lý này tạo nên lợi thế khổng lồ sau này:
• BYD kiểm soát chi phí tốt hơn đối thủ.
• Không bị gián đoạn chuỗi cung ứng khi thị trường biến động.
• Có thể nhanh chóng thử nghiệm và triển khai công nghệ mới.
Trong khi nhiều hãng xe điện phương Tây phải mua pin từ bên ngoài (Tesla phụ thuộc Panasonic trong giai đoạn đầu), BYD đã tự nuôi dưỡng toàn bộ hệ sinh thái của mình.
Triết lý kiên nhẫn – dám lỗ để đi dài hạn
Xe điện những năm 2000–2010 chưa được thị trường chấp nhận rộng rãi. Nhiều công ty bỏ cuộc. Nhưng Wang kiên nhẫn:
• Ông chấp nhận bán xe điện lỗ nhiều năm.
• Vẫn đầu tư nghiên cứu dù doanh số thấp.
• Tin rằng một ngày xu thế môi trường và công nghệ sẽ khiến xe điện trở thành tất yếu.
Sự kiên nhẫn ấy biến BYD thành người đi đầu khi làn sóng xe điện bùng nổ sau 2015.
“Build Your Dreams” – giấc mơ lớn từ Trung Quốc
Ban đầu, BYD chỉ là một cái tên dễ đăng ký. Nhưng dưới thời Wang, nó trở thành triết lý: “Build Your Dreams” – Xây dựng giấc mơ của bạn.
Với Wang, giấc mơ đó không chỉ là làm giàu, mà là:
• Giúp Trung Quốc thoát khỏi phụ thuộc công nghệ Nhật, Mỹ.
• Đưa xe điện thành giải pháp toàn cầu chống biến đổi khí hậu.
• Chứng minh rằng một công ty từ căn hộ chung cư cũng có thể thay đổi thế giới.
Con người và triết lý làm nên BYD
Câu chuyện của Wang Chuanfu và BYD là minh chứng cho sức mạnh của tinh thần khởi nghiệp + triết lý đúng đắn:
• Từ một cậu bé mồ côi trở thành tỷ phú toàn cầu.
• Từ một xưởng pin nhỏ trở thành hãng xe điện số 1 thế giới.
• Từ sao chép để sống sót đến cải tiến để dẫn đầu.
Triết lý “Học hỏi – Sao chép – Cải tiến” không chỉ là phương pháp sản xuất, mà còn là biểu tượng cho cách Trung Quốc vươn lên: đi từ học hỏi, vượt qua định kiến “copycat”, rồi vươn tới đổi mới sáng tạo thực sự.
16.8.2025
