Trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh, khi thế giới chia đôi giữa hai hệ tư tưởng, các quốc gia xã hội chủ nghĩa không chỉ chạy đua vũ trang hay công nghệ, mà còn ganh đua trong việc phô diễn sức mạnh qua các công trình đồ sộ. Những tòa nhà không đơn thuần là kiến trúc – chúng là biểu tượng chính trị, là lời tuyên bố rằng “chúng tôi cũng có thể xây nên kỳ quan.”
Từ Moscow đến Bình Nhưỡng, những khách sạn khổng lồ được dựng lên với tốc độ chóng mặt, mang theo tham vọng thể hiện tầm vóc quốc gia, tinh thần dân tộc, và vị thế trên bản đồ thế giới. Nhưng khi cơn lốc của thời đại đi qua, những công trình từng là niềm tự hào ấy lại mang số phận đầy trớ trêu: hoặc bị xóa sạch khỏi mặt đất, hoặc đứng lặng im hàng chục năm mà chưa từng hoàn thành.
Khách sạn Rossiya ở Moscow – từng là khách sạn lớn nhất thế giới, đã bị phá bỏ hoàn toàn chỉ sau vài thập kỷ tồn tại. Trong khi đó, Ryugyong ở Bình Nhưỡng – khách sạn cao nhất Triều Tiên, suốt hơn 35 năm từ ngày khởi công đến nay vẫn chưa từng đón một vị khách nào.
Hai công trình, hai quốc gia, hai mô hình xã hội chủ nghĩa – cùng chung một khát vọng vươn cao, và cùng kết thúc trong lặng lẽ. Dưới đây là câu chuyện về hai biểu tượng kiến trúc đồ sộ, từng đại diện cho cả một thời đại.
Rossiya – Khách sạn lớn nhất thế giới từng tồn tại… rồi biến mất không dấu vết
Ngay giữa trung tâm Moscow, chỉ cách Quảng trường Đỏ vài phút đi bộ, từng có một công trình đồ sộ mang tên Khách sạn Rossiya – niềm tự hào của Liên Xô, và từng được Guinness công nhận là khách sạn lớn nhất thế giới. Với quy mô 3.200 phòng, đủ chỗ cho hơn 5.000 khách mỗi ngày, Rossiya không chỉ là nơi nghỉ chân – nó là một thành phố thu nhỏ, một “siêu pháo đài” đúng nghĩa. Nhưng hôm nay, nếu bạn đến Moscow, sẽ không còn thấy dấu tích nào của Rossiya. Nó đã bị… xóa sổ hoàn toàn.
Rossiya khai trương năm 1967, thời đỉnh cao của chủ nghĩa Xô Viết. Với diện tích sàn hơn 240.000 mét vuông, khách sạn chiếm trọn một khu đất khổng lồ ngay sát điện Kremlin – vị trí vàng không thể “vàng” hơn. Công trình dài gần 300 mét, cao 21 tầng, có khu hát opera, phòng chiếu phim, khu ăn uống cho hàng ngàn người, thậm chí cả trung tâm y tế và tiệm cắt tóc ngay trong tòa nhà. Nó được thiết kế không chỉ để phục vụ khách quốc tế, mà còn là công cụ thể hiện sức mạnh và sự hiện đại của nhà nước Xô Viết.
Thời hoàng kim, Rossiya là “thủ đô thứ hai” của giới quan chức, nghệ sĩ, doanh nhân, và khách du lịch. Giá phòng rẻ, dịch vụ đồng đều, an ninh nghiêm ngặt – thậm chí có tin đồn rằng mỗi phòng đều có thiết bị nghe lén của KGB. Ở Rossiya, bạn có thể vừa ăn buffet sáng, vừa cảm thấy mình đang sống giữa một bản giao hưởng của quyền lực, kiểm soát và quy mô vô tiền khoáng hậu.
Nhưng ánh hào quang ấy không kéo dài mãi. Sau khi Liên Xô sụp đổ, Rossiya dần trở nên lỗi thời. Hệ thống hạ tầng xuống cấp, dịch vụ không còn theo kịp thời đại. Từ niềm tự hào, nó trở thành gánh nặng của thành phố Moscow. Năm 2006, chính quyền ra quyết định phá bỏ toàn bộ khách sạn – một cú sốc lớn với những ai từng coi Rossiya là một biểu tượng lịch sử.
Chỉ trong vòng chưa đầy hai năm, toàn bộ 240.000 mét vuông ấy bị san phẳng. Hơn 400.000 tấn bê tông và thép được tháo dỡ. Không lễ chia tay, không bảng tưởng niệm, không dòng hồi ức. Rossiya biến mất khỏi bản đồ Moscow một cách âm thầm – y hệt cách mà nó từng kiểm soát cuộc sống của hàng ngàn người mỗi ngày.
Điều nghịch lý là: người ta từng xây Rossiya để thể hiện quyền lực – nhưng chính quyền lực đó cũng đã khiến nó bị xóa sổ. Khu đất ngày nay được quy hoạch lại thành công viên và trung tâm biểu diễn hiện đại. Chẳng ai còn nhớ chỗ này từng là khách sạn lớn nhất hành tinh.
Rossiya không chỉ là một tòa nhà bị phá bỏ. Nó là tàn dư của một thời đại – nơi mà mọi thứ được xây thật to, thật nhiều, thật quy mô, chỉ để rồi bị chính dòng chảy thời gian nuốt chửng. Giống như một câu nói cũ ở Moscow: “Nếu bạn từng ngủ ở Rossiya, bạn đã từng sống giữa lịch sử. Còn giờ thì… lịch sử đã ngủ quên.”
Ryugyong – Tòa khách sạn 330 mét chưa từng đón một vị khách nào
Ngay giữa thủ đô Bình Nhưỡng sừng sững một tòa nhà hình kim tự tháp, cao đúng 330 mét, với 105 tầng – nhìn từ xa cứ tưởng là một công trình biểu tượng của sự hiện đại. Nhưng sự thật gây sốc: suốt gần 40 năm tồn tại, khách sạn Ryugyong chưa một lần mở cửa đón khách. Không nhà hàng, không nhân viên, không một ai từng qua đêm ở đây.
Ryugyong được khởi công năm 1987, khi Triều Tiên muốn “so kè” với Hàn Quốc – cụ thể là đáp trả việc Seoul vừa hoàn thành khách sạn Westin Stamford, khi đó cao nhất châu Á. Dự án Ryugyong lúc bấy giờ được gọi là “niềm kiêu hãnh chọc trời” của Bắc Hàn. Kế hoạch ban đầu: hoàn thành trong 2 năm, với hơn 3000 phòng khách sạn và một tổ hợp giải trí hiện đại bậc nhất thế giới.
Nhưng giấc mơ ấy nhanh chóng dở dang. Đến năm 1992, khủng hoảng kinh tế khiến Triều Tiên buộc phải ngừng thi công. Tòa nhà chỉ mới hoàn thành phần thô – một khối bê tông khổng lồ không cửa sổ, không nội thất, đứng lặng câm giữa thủ đô suốt hơn 16 năm tiếp theo. Trong thời gian ấy, chính quyền Triều Tiên âm thầm xóa bỏ Ryugyong khỏi bản đồ, khỏi ảnh tuyên truyền, coi như nó chưa từng tồn tại.
Thế giới bên ngoài thì không thể ngó lơ. Báo chí phương Tây đặt cho nó những biệt danh như:
• “Khách sạn Ma”
• “Tòa nhà xấu nhất hành tinh”
• “Lăng mộ của chủ nghĩa hoang tưởng”
Năm 2008, Ryugyong bất ngờ “được cứu sống” khi tập đoàn Orascom (Ai Cập) đầu tư 180 triệu USD để lắp kính toàn bộ mặt ngoài. Về cơ bản, công trình chuyển từ màu bê tông xám xịt sang bóng bẩy, hiện đại – nhưng chỉ bên ngoài.
Đến năm 2018, một lớp đèn LED khổng lồ được phủ lên bề mặt tòa nhà, chiếu sáng rực rỡ về đêm với các hình ảnh tuyên truyền, quốc kỳ và biểu tượng Triều Tiên. Từ xa nhìn lại, Ryugyong như màn trình diễn ánh sáng công nghệ cao giữa lòng Bình Nhưỡng.
Tuy nhiên, bên trong Ryugyong vẫn hoàn toàn trống rỗng. Không một tầng nào được vận hành. Không có thang máy, phòng ốc, hay bất kỳ dấu hiệu nào cho thấy khách sạn sẽ khai trương. Dù đã chi hàng trăm triệu USD, Ryugyong vẫn chưa thể đón bất kỳ vị khách nào suốt 38 năm qua.
Ngày nay, Ryugyong đứng đó – cao nhất Triều Tiên, cao hơn cả Eiffel (300m) và gần ngang ngửa Empire State Building (381m) – nhưng lại là khách sạn chưa từng hoạt động lớn nhất thế giới.
Đây không chỉ là một công trình bê tông. Ryugyong là biểu tượng sống động cho một tham vọng chưa thành, một vết gợn trong bức tranh tuyên truyền hoàn hảo. Nó nhắc người ta nhớ rằng: có những giấc mơ tưởng chừng vĩ đại, nhưng đôi khi lại mãi mãi nằm im trong bóng tối.
1.4.2025
