Có những đêm muộn, khi hai đứa nhỏ đã ngủ say, căn nhà chìm trong yên lặng, vợ tôi bất chợt quay sang hỏi:
“Anh này, lỡ sau này 2 con đem về một gã trai nghèo rớt mồng tơi, lại còn lô đề bóng bánh thì anh sẽ làm sao?”
Câu hỏi ấy tưởng chỉ là bâng quơ, nhưng thực ra chạm trúng nỗi lo thầm kín nhất của một ông bố có con gái. Tôi lặng người. Không phải tôi chưa từng nghĩ tới, mà bởi chỉ cần hình dung thôi cũng thấy tim nhói đau. Nếu một ngày nào đó điều ấy thành thật, liệu tôi có giữ nổi bình tĩnh? Có lẽ tôi sẽ quát tháo, sẽ đe dọa, sẽ cấm đoán. Nhưng rồi thì sao? Trái tim đang yêu đâu dễ nghe lời lý trí. Càng cấm, chúng càng phản kháng.
Và tôi biết, nỗi lo ấy không chỉ của riêng tôi. Bao ông bố, bà mẹ có con gái hẳn đều mang trong lòng một nỗi bất an như thế. Người ta thường bảo: “Con gái là khúc ruột của cha mẹ.” Yêu thương bao nhiêu thì lo lắng bấy nhiêu. Lo rằng tuổi xuân của con sẽ trôi đi bên một kẻ đàn ông vô trách nhiệm, lười biếng, thậm chí hèn kém. Lo rằng con sẽ trao cả cuộc đời cho một người không xứng đáng. Và nỗi lo ấy, chỉ cần nghĩ đến thôi, đã khiến cha mẹ mất ngủ, đã khiến ánh mắt rơm rớm lệ.
Khi tình yêu không nghe lời cha mẹ
Trong đời, có lẽ điều khó can thiệp nhất chính là chuyện tình yêu của con cái. Con có thể nghe cha mẹ trong việc học hành, nghe khi chọn ngành nghề, thậm chí nghe cả khi chọn bộ quần áo để mặc ra đường. Nhưng khi đã yêu, con bỗng trở thành một phiên bản khác: cứng đầu, bướng bỉnh, và quyết liệt đến mức cha mẹ phải ngỡ ngàng.
Tình yêu tuổi trẻ vốn chẳng chịu nghe lời lý trí. Nó như một ngọn lửa bùng lên từ đống củi khô – càng dập lại càng cháy mạnh hơn. Cấm đoán, mắng mỏ, thậm chí đe dọa… đôi khi chỉ càng khiến con thêm quyết tâm giữ chặt mối tình ấy. Cha mẹ nghĩ mình bảo vệ, nhưng trong mắt con, cha mẹ lại hóa thành kẻ thù đang ngăn cản hạnh phúc.
Tôi đã chứng kiến nhiều câu chuyện. Có cô bé mới mười tám, mười chín, học hành còn dang dở, vậy mà sẵn sàng bỏ trường bỏ lớp theo người yêu về làm vợ. Cha mẹ khóc cạn nước mắt, nhưng bất lực. Có những cô gái xinh đẹp, giỏi giang, vậy mà cứ gắn đời mình với một gã trai tệ bạc, chịu đựng hết lần này đến lần khác, chỉ vì tin rằng: “Rồi anh ấy sẽ thay đổi.” Nhưng anh ta đâu có thay đổi, mà chỉ kéo cuộc đời cô trượt dài trong nước mắt.
Đấy chính là bi kịch của tình yêu mù quáng. Và cha mẹ, dù có đau lòng đến đâu, cũng chẳng thể ngăn cản nếu chỉ dùng lệnh cấm.
Gieo chuẩn mực từ sớm – lời nhắc cho cha mẹ
Trong những ngày tôi còn loay hoay với nỗi sợ ấy, vợ tôi bảo:
“Chúng ta không thể chọn chồng hộ con. Nhưng ta có thể gieo vào con những chuẩn mực từ sớm. Khi có chuẩn mực, con sẽ tự biết điều gì xứng đáng, điều gì phải từ bỏ.”
Nghe đơn giản, nhưng tôi biết đó chính là gốc rễ. Người phụ nữ có lòng tự trọng sẽ không bao giờ chấp nhận mình bị coi thường. Người con gái biết giá trị bản thân sẽ không cam tâm bên một gã trai bạc nhược, vô trách nhiệm.
Vợ kể rằng, ngày xưa, nếu có lỡ cảm mến một chàng trai kém cỏi, nàng sẽ lập tức chùn bước khi nghĩ đến ánh mắt của mẹ. Cảm giác xấu hổ khi ra mắt bạn bè, cảm giác thất vọng khi nhìn vào gương… tất cả khiến nàng không thể tiếp tục. Yêu đến mấy cũng đành buông.
Chuẩn mực ấy đâu đến từ sự áp đặt, mà từ cách gia đình sống, từ những gì cha mẹ trân trọng. Một đứa trẻ lớn lên trong môi trường có giá trị rõ ràng, sẽ tự biết “lọc” tình yêu của mình. Và đó chính là cách bảo vệ tốt nhất: gieo chuẩn mực, để con tự khước từ những tình yêu mù quáng.
Giá trị bản thân – chiếc la bàn dẫn đường
Mọi thứ rốt cuộc quay lại hai chữ “giá trị”.
Một cô gái hiểu rõ giá trị của mình sẽ không dễ gì gắn đời mình với một kẻ vô dụng. Con có thể nghèo, nhưng nếu biết mình đáng giá, con sẽ đòi hỏi một tình yêu có trách nhiệm, có nỗ lực. Con có thể lầm lỡ, nhưng nếu biết mình xứng đáng, con sẽ đứng dậy, không cho phép mình gục ngã quá lâu.
Tôi hay hình dung, mỗi người bay trên một tầng trời riêng. Giá trị bản thân chính là đôi cánh nâng ta đến đúng tầng mây ấy. Nếu con tôi biết mình quý giá, con sẽ bay ở tầng của tự trọng, của tự tin, của khát vọng. Ở đó, con sẽ gặp những người đàn ông xứng đáng. Nhưng nếu con không hiểu giá trị của mình, con sẽ dễ bị kéo xuống tầng thấp, nơi có những kẻ chỉ biết lợi dụng, tầm thường.
Chiếc “la bàn giá trị” ấy chính là điều cha mẹ phải trao cho con. Bởi một khi con nắm trong tay la bàn, dù tình yêu có làm mờ lý trí, con vẫn sẽ nghe thấy tiếng thì thầm: “Con xứng đáng với điều tốt đẹp hơn.”
Cha mẹ – người định giá đầu tiên
Người ta nói: “Con gái sẽ chọn chồng dựa trên cách cha đối xử với mẹ.” Ngẫm lại, thấy đúng đến rùng mình.
Nếu con lớn lên trong một mái nhà mà mẹ bị coi thường, bị nặng lời, thì sớm muộn, con cũng sẽ chấp nhận điều đó trong tình yêu. Ngược lại, nếu con chứng kiến bố biết trân trọng mẹ, biết yêu thương và chia sẻ, thì hình ảnh “người đàn ông tử tế” đã được gieo sẵn trong lòng con. Đến lúc yêu, con sẽ có thước đo để so sánh: “Anh ấy có yêu mình như bố yêu mẹ không?” Và nếu không, con sẽ biết dừng lại.
Không chỉ vậy, cách cha mẹ trực tiếp đối xử với con gái cũng là bài học lớn. Một lời khen nhỏ, một cái ôm khi con thất bại, một sự tôn trọng dành cho những quyết định bé nhỏ… tất cả đều nâng giá trị của con lên. Ngược lại, những lời so sánh cay nghiệt, những ánh nhìn coi thường sẽ khiến con thấy mình nhỏ bé. Và một cô gái thiếu tự tin sẽ dễ dàng gật đầu với một tình yêu rẻ mạt, chỉ vì nghĩ: “Mình chỉ xứng với từng này thôi.”
Cha mẹ chính là “người định giá” đầu tiên. Nếu ta gieo cho con niềm tin rằng con thật sự quý giá, con sẽ không bao giờ chấp nhận một tình yêu thiếu tôn trọng.
Những sai lầm cần tránh
Nhiều cha mẹ yêu con hết lòng nhưng vẫn mắc sai lầm. Sai lầm đầu tiên là áp đặt và kiểm soát quá mức. Tưởng rằng quản chặt là tốt, nhưng thực ra chỉ khiến con sống hai mặt: ngoan ngoãn trước mặt cha mẹ, nhưng sau lưng lại bướng bỉnh, giấu giếm. Trong tình yêu, càng cấm, con càng lao vào.
Sai lầm thứ hai là so sánh và hạ thấp. Những câu như “Con chẳng bằng ai” hay “Con bé hàng xóm giỏi hơn con nhiều” tưởng chỉ là lời nhắc nhở, nhưng thực ra là nhát dao cứa vào lòng tự trọng. Một đứa trẻ lớn lên trong so sánh sẽ luôn nghĩ mình kém cỏi, và dễ dàng chấp nhận một tình yêu tồi tệ chỉ để cảm thấy mình “được chọn”.
Sai lầm thứ ba là nói suông mà không làm gương. Cha mẹ dạy con phải tìm người biết yêu thương, nhưng ngay trong nhà lại đầy cãi vã, hờ hững. Lời nói khi ấy chỉ còn là tiếng vọng rỗng.
Và cuối cùng, một sai lầm âm thầm nhưng nguy hiểm: chỉ lo cho con học giỏi, thành đạt, mà quên dạy con biết yêu thương và trân trọng chính mình. Con có thể giỏi giang, thành công, nhưng nếu không biết giá trị bản thân, con vẫn có thể gục ngã trong một mối tình vô nghĩa.
Con đường “nắn dòng” từ sớm
Nếu chỉ cấm đoán, ta sẽ chẳng đi đến đâu. Cách duy nhất là nắn dòng từ sớm.
Nắn dòng bằng sự tự tin: cho con cơ hội trải nghiệm, thử thách, để con nhận ra năng lực của mình. Một cô gái tự tin sẽ không dễ gục ngã trước những lời ngọt ngào rẻ tiền.
Nắn dòng bằng đối thoại thường xuyên: biến tình yêu thành đề tài tự nhiên trong gia đình. Khi con tin rằng cha mẹ sẽ lắng nghe chứ không phán xét, con sẽ chia sẻ nhiều hơn. Và chính lúc ấy, cha mẹ mới có cơ hội chỉ cho con thấy những điều con chưa kịp nhận ra.
Nắn dòng bằng tiêu chuẩn tình yêu đúng đắn: người yêu có thể nghèo, nhưng phải có chí tiến thủ. Có thể chưa thành đạt, nhưng không thể thiếu tử tế. Có thể tay trắng, nhưng không thể tay không trái tim.
Và trên hết, nắn dòng bằng văn hóa gia đình. Một ngôi nhà có sự tôn trọng, yêu thương sẽ trở thành chuẩn mực đầu tiên để con gái soi vào. Nếu trong nhà luôn đầy ắp yêu thương, con sẽ biết thế nào là một tình yêu lành mạnh, và sẽ không chấp nhận ít hơn thế.
Lời nhắn gửi đến các bậc phụ huynh
Cha mẹ không thể chọn hộ con đường tình duyên. Nhưng ta có thể trao cho con một chiếc la bàn giá trị. Và khi con đã nắm la bàn trong tay, con sẽ tự tìm ra hướng đi, sẽ tự tránh xa những người đàn ông chẳng ra gì.
Đừng quên rằng, cách cha mẹ đối xử với nhau và với con chính là bài học đầu tiên về tình yêu mà con sẽ mang theo suốt đời. Một cô gái được cha tôn trọng, được mẹ yêu thương, sẽ lớn lên với niềm tin rằng: “Mình xứng đáng với điều tốt đẹp.” Và niềm tin ấy sẽ đủ mạnh để con khước từ mọi tình yêu rẻ mạt.
Đó mới chính là món quà lớn nhất mà cha mẹ có thể trao cho con gái mình. Không phải tiền bạc, không phải của hồi môn, mà là một nền tảng giá trị để con bước vào tình yêu với trái tim sáng suốt và mạnh mẽ.
